Viêm xoang có di truyền không?

Viêm xoang là một bệnh lý tai mũi họng phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Bệnh không chỉ gây nghẹt mũi, chảy dịch, đau đầu kéo dài mà còn ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt nếu diễn tiến mạn tính. Một câu hỏi được nhiều người đặt ra là: Viêm xoang có di truyền không? Tức là, nếu cha mẹ bị viêm xoang, con cái có nguy cơ mắc bệnh cao hơn không?

Bài viết này sẽ phân tích từ góc nhìn y học hiện đại để giúp bạn hiểu rõ mối liên hệ giữa di truyền và nguy cơ viêm xoang, từ đó chủ động hơn trong phòng ngừa và điều trị bệnh.

Viêm xoang là bệnh gì?

Viêm xoang là tình trạng viêm niêm mạc lót trong các hốc xoang cạnh mũi, thường xảy ra do nhiễm vi khuẩn, virus, dị ứng, polyp mũi hoặc tắc nghẽn dẫn lưu xoang. Các hốc xoang – bao gồm xoang trán, xoang sàng, xoang hàm và xoang bướm – có chức năng làm ẩm, làm ấm và lọc không khí trước khi vào phổi. Khi bị viêm, các hốc xoang bị bít tắc bởi dịch nhầy, gây đau, áp lực vùng mặt và khó thở.

Có hai dạng chính:

• Viêm xoang cấp tính: diễn ra trong thời gian ngắn (dưới 4 tuần)

• Viêm xoang mạn tính: kéo dài trên 12 tuần, thường tái phát nhiều lần

Viêm xoang có di truyền không?

Y học hiện đại nói gì?

Hiện nay, chưa có bằng chứng khẳng định viêm xoang là một bệnh lý di truyền trực tiếp theo kiểu Mendel (nghĩa là cha/mẹ truyền thẳng gen bệnh cho con). Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng:

• Một số yếu tố di truyền liên quan đến cấu trúc giải phẫu mũi xoang có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

• Cơ địa dị ứng, suy giảm miễn dịch bẩm sinh, bệnh xơ nang (cystic fibrosis) – là những tình trạng có thể di truyền trong gia đình và làm tăng khả năng phát triển viêm xoang mạn tính.

• Đột biến gen liên quan đến chức năng tế bào lông chuyển (có vai trò làm sạch dịch nhầy trong xoang) cũng được nghiên cứu có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Tóm lại, viêm xoang không được coi là bệnh di truyền theo nghĩa hẹp, nhưng yếu tố di truyền có thể góp phần hình thành “nền tảng dễ mắc bệnh” – đặc biệt khi kết hợp với các yếu tố môi trường như ô nhiễm, thời tiết ẩm lạnh, thói quen vệ sinh mũi không đúng cách.

Nghiên cứu về mối liên hệ gia đình

Một số nghiên cứu dịch tễ cho thấy người có cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị viêm xoang mạn tính có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người không có tiền sử gia đình. Mặc dù chưa xác định chính xác gen nào chịu trách nhiệm, nhưng yếu tố gia đình rõ ràng có vai trò nhất định.

Tuy nhiên, yếu tố “gia đình” không chỉ đến từ gen, mà còn từ môi trường sống chung: dùng chung không gian kín, phơi nhiễm cùng dị nguyên (bụi, lông động vật, nấm mốc), hoặc thói quen vệ sinh tương đồng.

Những yếu tố nguy cơ khác gây viêm xoang

Bên cạnh yếu tố di truyền, viêm xoang có thể khởi phát hoặc trở nên trầm trọng bởi nhiều nguyên nhân khác:

• Dị ứng kéo dài: Viêm mũi dị ứng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm xoang thứ phát.

• Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên: Cảm lạnh, cúm, hoặc các nhiễm trùng mũi họng tái đi tái lại khiến niêm mạc xoang dễ bị tổn thương.

• Cấu trúc bất thường: Lệch vách ngăn mũi, polyp mũi hoặc hẹp lỗ thông xoang có thể là yếu tố thuận lợi cho viêm xoang mạn tính.

• Môi trường ô nhiễm, khói thuốc, không khí khô lạnh

• Lạm dụng thuốc xịt mũi co mạch không đúng cách

Những yếu tố này có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc kết hợp với yếu tố cơ địa, dẫn đến viêm xoang dai dẳng.

Nếu trong gia đình có người bị viêm xoang, cần lưu ý gì?

Nếu cha mẹ, anh chị em trong gia đình bị viêm xoang, điều này không đồng nghĩa với việc bạn chắc chắn sẽ mắc bệnh. Tuy nhiên, bạn có thể thuộc nhóm nguy cơ cao hơn, và nên chủ động phòng ngừa:

• Giữ mũi xoang thông thoáng bằng cách rửa mũi định kỳ bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch xịt vệ sinh mũi.

• Tránh môi trường ô nhiễm, bụi mịn, nấm mốc, khói thuốc.

• Tăng cường hệ miễn dịch thông qua dinh dưỡng, ngủ đủ giấc và vận động thể chất đều đặn.

• Điều trị triệt để viêm mũi dị ứng nếu có.

• Tránh lạm dụng thuốc co mạch (như xylometazoline, oxymetazoline) kéo dài.

Việc duy trì thói quen vệ sinh mũi xoang đúng cách, nhất là vào các thời điểm giao mùa hoặc khi thời tiết thay đổi, là một biện pháp thiết thực để hạn chế khởi phát viêm xoang dù bạn có yếu tố di truyền hay không.

Vệ sinh mũi xoang – một giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả

Vệ sinh mũi xoang hằng ngày giúp loại bỏ bụi bẩn, dịch nhầy, dị nguyên gây viêm và hỗ trợ làm sạch niêm mạc. Đây là một bước chăm sóc quan trọng, đặc biệt với người có cơ địa dễ dị ứng hoặc sinh sống trong môi trường ô nhiễm.

Hiện nay, nhiều người lựa chọn sử dụng các loại xịt vệ sinh mũi không chứa corticoid, có áp lực phun nhẹ để đảm bảo an toàn khi dùng lâu dài. Trong đó, sản phẩm xịt vệ sinh mũi CleanDay – chiết xuất từ nước biển sâu – được đánh giá cao nhờ khả năng làm sạch nhẹ nhàng, hỗ trợ làm dịu niêm mạc và giảm nguy cơ tái phát viêm xoang nếu sử dụng đều đặn.

Viêm xoang không phải là bệnh di truyền theo nghĩa chặt, nhưng yếu tố gen có thể góp phần tạo nền tảng thuận lợi cho bệnh phát triển khi kết hợp với các yếu tố môi trường và lối sống.

Do đó, nếu trong gia đình có người bị viêm xoang, việc chủ động phòng ngừa, chăm sóc mũi xoang đúng cách và duy trì môi trường sống lành mạnh là điều cần thiết để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Cũng cần lưu ý rằng, viêm xoang có thể điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm và kiểm soát đúng cách, hạn chế tối đa tình trạng tái phát mạn tính.