Viêm mũi dị ứng thời tiết phải làm sao?

Mỗi khi tiết trời chuyển mình, từ se lạnh sang ẩm ướt, từ nắng gắt sang mưa dầm, bạn có thấy mũi mình bắt đầu khó chịu? Những cơn hắt hơi kéo dài, ngứa mũi, sổ mũi trong veo và nghẹt mũi có thể là dấu hiệu rõ ràng của viêm mũi dị ứng thời tiết. Đây là một dạng đặc biệt của viêm mũi dị ứng, gây ra không ít phiền toái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. CleanDay sẽ cùng bạn đi sâu tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và những chiến lược hiệu quả từ các chuyên gia để “sống chung hòa bình” với căn bệnh nhạy cảm với thời tiết này.

Viêm mũi dị ứng thời tiết là gì? Sự khác biệt với dị ứng thông thường?

Viêm mũi dị ứng thời tiết (còn gọi là viêm mũi vận mạch do lạnh, hoặc viêm mũi không đặc hiệu theo yếu tố thời tiết) là tình trạng niêm mạc mũi phản ứng quá mức với sự thay đổi đột ngột của các yếu tố khí hậu, đặc biệt là nhiệt độ và độ ẩm. Khác với viêm mũi dị ứng thông thường, nguyên nhân chính không phải do dị nguyên cụ thể (như phấn hoa, bụi nhà) mà là do sự nhạy cảm của cơ thể với môi trường lạnh, khô, ẩm ướt hoặc sự chuyển mùa đột ngột.

Trong khi viêm mũi dị ứng do dị nguyên là một phản ứng miễn dịch đặc hiệu với một chất cụ thể, viêm mũi dị ứng thời tiết lại liên quan đến sự rối loạn chức năng của hệ thần kinh thực vật kiểm soát các mạch máu và tuyến nhầy trong mũi. Khi gặp lạnh hoặc thay đổi độ ẩm, các mạch máu trong mũi co giãn bất thường, tuyến nhầy tiết dịch quá mức, dẫn đến các triệu chứng khó chịu. Đây không phải là một phản ứng dị ứng thực sự theo đúng nghĩa miễn dịch, nhưng triệu chứng lại rất giống dị ứng.

Thời tiết ảnh hưởng như thế nào đến mũi và hệ hô hấp

Các triệu chứng của viêm mũi dị ứng thời tiết thường xuất hiện ngay lập tức hoặc trong vòng vài phút sau khi cơ thể tiếp xúc với yếu tố thời tiết thay đổi. Chúng có thể kéo dài vài giờ đến vài ngày, rồi tự thuyên giảm khi cơ thể thích nghi hoặc khi yếu tố kích thích biến mất.

• Hắt hơi: Thường là những tràng hắt hơi liên tục, kéo dài, đặc biệt khi mới ngủ dậy, bước ra khỏi phòng điều hòa, hoặc từ trong nhà ấm ra ngoài trời lạnh.
• Chảy nước mũi: Dịch mũi thường trong suốt, loãng như nước lã, chảy rất nhiều và khó kiểm soát. Đây là triệu chứng đặc trưng, đôi khi còn được ví von là “chảy như vòi nước”.
• Nghẹt mũi: Mức độ nghẹt mũi có thể từ nhẹ đến nặng, gây khó thở, nói giọng mũi, ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt. Tình trạng nghẹt mũi có thể xen kẽ từng bên hoặc cả hai bên.
• Ngứa mũi: Cảm giác ngứa ngáy khó chịu, khiến người bệnh phải dụi mũi liên tục. Tuy nhiên, mức độ ngứa thường nhẹ hơn so với viêm mũi dị ứng do dị nguyên.
• Các triệu chứng ít gặp hơn: Ngứa mắt nhẹ, ho khan do dịch mũi chảy xuống họng. Không sốt, không đau họng rõ rệt như cảm cúm.

Thời điểm bùng phát: Các triệu chứng thường trở nặng nhất vào những giai đoạn giao mùa, đặc biệt là mùa đông và đầu xuân ở miền Bắc Việt Nam, hoặc khi có những đợt gió mùa, không khí lạnh tràn về. Việc tiếp xúc với môi trường điều hòa lạnh, thay đổi nhiệt độ đột ngột (từ phòng ấm ra lạnh hoặc ngược lại) cũng là yếu tố kích hoạt mạnh mẽ.

Nguyên nhân chính khiến mũi bị viêm do thời tiết

Mặc dù không phải là phản ứng dị ứng thực sự với dị nguyên, viêm mũi dị ứng thời tiết vẫn có những nguyên nhân và yếu tố thuận lợi nhất định:

• Sự nhạy cảm của niêm mạc mũi: Một số người có niêm mạc mũi đặc biệt nhạy cảm với các thay đổi môi trường. Các đầu dây thần kinh tự chủ trong mũi phản ứng quá mức với kích thích nhiệt độ, độ ẩm.

• Hệ thần kinh thực vật bị rối loạn: Hệ thần kinh tự chủ (bao gồm hệ giao cảm và phó giao cảm) điều khiển các chức năng không tự ý của cơ thể, bao gồm cả sự co giãn mạch máu và tiết dịch của tuyến nhầy trong mũi. Khi hệ thống này bị mất cân bằng, nó có thể dẫn đến phản ứng quá mức khi tiếp xúc với lạnh hoặc thay đổi áp suất không khí.
• Cơ địa dễ mắc bệnh: Những người có tiền sử viêm xoang mạn tính, hen suyễn, hoặc viêm mũi dị ứng do dị nguyên cũng có thể dễ bị kích hoạt bởi yếu tố thời tiết hơn.

• Ô nhiễm môi trường: Môi trường sống ô nhiễm, khói bụi, hóa chất, khói thuốc lá có thể làm suy yếu hàng rào bảo vệ của niêm mạc mũi, khiến mũi dễ bị tổn thương và nhạy cảm hơn với các yếu tố thời tiết.
• Sức đề kháng yếu: Một hệ miễn dịch suy yếu hoặc cơ thể thường xuyên mệt mỏi cũng có thể làm tăng mức độ nhạy cảm của niêm mạc mũi.

Cách khắc phục tình trạng viêm mũi dị ứng thời tiết

Kiểm soát viêm mũi dị ứng thời tiết đòi hỏi sự chủ động trong việc bảo vệ cơ thể và thích nghi với môi trường. Dưới đây là những lời khuyên từ các chuyên gia tai mũi họng và dị ứng:

1. Bảo vệ cơ thể khỏi các tác động của thời tiết

Đây là biện pháp quan trọng nhất để giảm tần suất và mức độ nặng của các đợt bùng phát viêm mũi dị ứng thời tiết:

• Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt là vùng mũi, họng, ngực và bàn chân khi thời tiết trở lạnh hoặc giao mùa. Sử dụng khăn quàng cổ, áo ấm, mũ len.
• Đeo khẩu trang: Khi ra ngoài trời lạnh, gió hoặc đi vào môi trường có sự thay đổi nhiệt độ đột ngột (ví dụ, từ ngoài trời vào phòng điều hòa lạnh sâu). Khẩu trang không chỉ lọc bụi mà còn giúp làm ấm và ẩm không khí trước khi đi vào mũi.
• Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột: Hạn chế ra vào môi trường có sự chênh lệch nhiệt độ lớn. Nếu phải ra ngoài trời lạnh, hãy từ từ mở cửa hoặc đứng ở ngưỡng cửa vài phút để cơ thể kịp thích nghi. Tránh tắm nước quá lạnh hoặc quá nóng.
• Kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm trong nhà: Giữ nhiệt độ phòng ổn định, không quá lạnh. Sử dụng máy tạo độ ẩm trong những ngày hanh khô để giữ niêm mạc mũi không bị khô rát.
• Uống đủ nước ấm: Giúp làm loãng dịch nhầy, giữ ẩm cho đường hô hấp.

2. Vệ sinh mũi hàng ngày sạch sẽ

Đây là biện pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả. Rửa mũi hàng ngày, đặc biệt là sau khi đi ra ngoài về hoặc khi có triệu chứng, giúp loại bỏ các chất kích thích, bụi bẩn, làm sạch niêm mạc và giữ ẩm cho mũi. Có thể sử dụng bình rửa mũi chuyên dụng như CleanDay hoặc nước muối xịt phun sương.

• Xông hơi mũi: Sử dụng nước ấm (có thể thêm vài giọt tinh dầu tràm, bạc hà nếu không dị ứng) để xông hơi giúp làm loãng đờm, thông thoáng mũi và làm dịu niêm mạc.

3. Sử dụng thuốc khi cần thiết theo chỉ định y tế

Mặc dù không có thuốc đặc trị tận gốc viêm mũi dị ứng thời tiết (do không phải dị ứng với dị nguyên cụ thể), nhưng các loại thuốc sau có thể giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả:

• Thuốc kháng histamin uống: Các loại kháng histamin thế hệ 2 (ví dụ: Loratadine, Cetirizine) có thể giúp giảm hắt hơi và chảy nước mũi, đặc biệt nếu có yếu tố dị ứng kèm theo. Tuy nhiên, hiệu quả thường không rõ rệt bằng trong viêm mũi dị ứng do dị nguyên.
• Corticosteroid xịt mũi: Mặc dù được coi là liệu pháp chính cho viêm mũi dị ứng do dị nguyên, nhưng corticosteroid xịt mũi (ví dụ: Fluticasone, Mometasone) cũng có thể được cân nhắc trong một số trường hợp viêm mũi dị ứng thời tiết nặng, dai dẳng do tác dụng chống viêm tại chỗ.
• Thuốc co mạch tại chỗ (thuốc xịt mũi chống nghẹt): Chỉ nên sử dụng trong thời gian ngắn (tối đa 3-5 ngày) để giảm nghẹt mũi cấp tính. Tuyệt đối không lạm dụng để tránh gây “viêm mũi do thuốc” (rhinitis medicamentosa) – tình trạng nghẹt mũi nặng hơn và phụ thuộc thuốc.
• Thuốc kháng cholinergic xịt mũi (ví dụ: Ipratropium bromide): Loại thuốc này có tác dụng làm giảm tiết dịch mũi, rất hiệu quả cho triệu chứng chảy nước mũi trong liên tục. Thường được bác sĩ chỉ định khi các phương pháp khác không hiệu quả hoặc khi chảy nước mũi là triệu chứng nổi bật nhất.
• Lời khuyên từ chuyên gia: Theo Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương, việc sử dụng thuốc cần phải có sự thăm khám và chỉ định của bác sĩ để đảm bảo đúng loại thuốc, đúng liều lượng và tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

4. Nâng cao sức đề kháng giúp cải thiện viêm mũi dị ứng thời tiết

Một cơ thể khỏe mạnh với sức đề kháng tốt sẽ có khả năng thích nghi và chống chọi tốt hơn với những thay đổi của môi trường:

• Chế độ ăn uống cân bằng: Bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất, đặc biệt là Vitamin C (có trong cam, quýt, ổi), kẽm (hải sản, thịt đỏ) để tăng cường hệ miễn dịch.
• Tập luyện thể dục đều đặn: Giúp tăng cường lưu thông máu, nâng cao sức khỏe đường hô hấp và khả năng thích nghi của cơ thể.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ chất lượng là yếu tố quan trọng để cơ thể phục hồi và củng cố hệ miễn dịch.
• Tránh căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch.

Viêm mũi dị ứng thời tiết có thể gây khó chịu nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được. Điều quan trọng là bạn cần nhận biết đúng tình trạng của mình và chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa, bảo vệ cơ thể khỏi những tác động khắc nghiệt của thời tiết. Việc kết hợp vệ sinh mũi hàng ngày, sử dụng thuốc đúng cách theo chỉ định của bác sĩ và nâng cao sức khỏe tổng thể sẽ giúp bạn giảm thiểu tối đa các triệu chứng, tận hưởng trọn vẹn những khoảnh khắc giao mùa mà không còn lo lắng về chiếc mũi khó chịu của mình.

Hãy luôn lắng nghe cơ thể và tham vấn y tế kịp thời để có phương pháp chăm sóc tốt nhất nhé!

Nguồn tham khảo:

1. Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương: “Viêm mũi dị ứng thời tiết”.
2. Vinmec: “Cách phòng và điều trị viêm mũi dị ứng thời tiết”.
3. Medlatec: “Viêm mũi dị ứng do thời tiết và cách điều trị hiệu quả”.
4. Tạp chí Y học TP.HCM: “Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của viêm mũi vận mạch”.
5. American Academy of Allergy, Asthma & Immunology (AAAAI): “Nonallergic Rhinitis”.
6. Mayo Clinic: “Nonallergic rhinitis”.
7. Dược phẩm Đông Á