Uống hà thủ ô có đẹp da không? Góc nhìn khoa học và y học cổ truyền

Trong dân gian, hà thủ ô từ lâu đã được coi là “thần dược” giúp dưỡng huyết, đen tóc và làm chậm quá trình lão hóa. Một trong những câu hỏi được nhiều người quan tâm là: uống hà thủ ô có đẹp da không? Liệu công dụng này chỉ là truyền miệng hay đã được chứng minh bằng các cơ sở khoa học và y học? Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết dựa trên cả góc nhìn Đông y và Tây y, đồng thời làm rõ mối liên hệ giữa hà thủ ô và sức khỏe làn da.

Đặc điểm dược liệu của hà thủ ô

Hà thủ ô, tên khoa học Fallopia multiflora (hay Polygonum multiflorum), thuộc họ Rau răm (Polygonaceae). Trong y học cổ truyền, có hai loại thường được phân biệt: hà thủ ô đỏ và hà thủ ô trắng. Loại được sử dụng nhiều nhất trong điều trị và bào chế thuốc là hà thủ ô đỏ. Thành phần hóa học của hà thủ ô khá phong phú. Nghiên cứu hiện đại đã phát hiện hà thủ ô chứa anthraquinon (emodin, chrysophanol), stilbene glycosid (đặc biệt là 2,3,5,4′-tetrahydroxystilbene-2-O-β-D-glucoside, gọi tắt là TSG), phospholipid, lecithin, tanin và nhiều nguyên tố vi lượng khác. Những chất này được cho là có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm và hỗ trợ tuần hoàn máu – yếu tố quan trọng liên quan đến sức khỏe và vẻ đẹp làn da.

Quan điểm y học cổ truyền về hà thủ ô và làn da

Trong Đông y, làn da được coi là “tấm gương phản chiếu” của khí huyết và tạng phủ. Các thầy thuốc xưa cho rằng da dẻ hồng hào, sáng mịn phụ thuộc vào sự điều hòa của gan, thận và huyết. Hà thủ ô đỏ có vị đắng, ngọt, tính hơi ấm, quy kinh can – thận. Công dụng chính là bổ huyết, ích tinh, làm mạnh gân cốt, dưỡng da, đen tóc và chống lão hóa. Nhờ tác dụng dưỡng huyết, hà thủ ô giúp cải thiện tình trạng da khô, sạm, thiếu sức sống – những biểu hiện điển hình của huyết hư. Ngoài ra, đặc tính bổ can thận cũng được cho là giúp da duy trì sự đàn hồi và săn chắc. Chính vì vậy, trong nhiều bài thuốc dưỡng nhan của y học cổ truyền, hà thủ ô thường được phối hợp cùng đương quy, bạch thược, nhân sâm hoặc linh chi để tăng cường hiệu quả.

Cơ chế khoa học giải thích việc uống hà thủ ô có đẹp da không

Để trả lời câu hỏi “uống hà thủ ô có đẹp da không”, cần phân tích dựa trên các cơ chế sinh học.

Thứ nhất, hà thủ ô chứa nhiều chất chống oxy hóa như stilbene glycosid và emodin. Các chất này có khả năng trung hòa gốc tự do – yếu tố chính thúc đẩy quá trình lão hóa tế bào da. Khi gốc tự do được kiểm soát, các sợi collagen và elastin trong da ít bị tổn thương hơn, từ đó giúp làn da duy trì độ đàn hồi và hạn chế hình thành nếp nhăn.

Thứ hai, hoạt chất TSG trong hà thủ ô có tác dụng cải thiện tuần hoàn máu và bảo vệ vi mạch. Tuần hoàn máu tốt đồng nghĩa với việc các tế bào da được cung cấp oxy và dưỡng chất đầy đủ, góp phần mang lại làn da hồng hào, tươi sáng.

Thứ ba, một số nghiên cứu chỉ ra rằng chiết xuất từ hà thủ ô có khả năng kích thích tổng hợp melanin theo hướng cân bằng. Điều này có thể lý giải tại sao hà thủ ô vừa được dùng để “đen tóc”, vừa được xem là có lợi cho việc duy trì sắc tố da ổn định, giúp da đều màu hơn.

Cuối cùng, nhờ tác dụng chống viêm và điều hòa miễn dịch, hà thủ ô có tiềm năng trong việc hỗ trợ cải thiện các tình trạng viêm da nhẹ hoặc lão hóa da do stress oxy hóa.

Những nghiên cứu hiện đại liên quan

Một nghiên cứu được công bố trên Journal of Ethnopharmacology đã cho thấy chiết xuất hà thủ ô có đặc tính chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ tế bào trước các tác nhân gây hại. Nghiên cứu khác tại Trung Quốc còn chứng minh TSG trong hà thủ ô có khả năng làm chậm quá trình lão hóa da trên mô hình động vật. Ngoài ra, một số báo cáo khoa học ghi nhận hà thủ ô có tác dụng cải thiện chất lượng tóc và da ở mức độ nhất định, tuy nhiên các bằng chứng lâm sàng ở người vẫn còn hạn chế. Điều này đồng nghĩa với việc, dù tiềm năng lớn, nhưng để khẳng định chắc chắn uống hà thủ ô có đẹp da không, cần thêm các nghiên cứu chuyên sâu trên diện rộng.

Nguy cơ và lưu ý khi sử dụng

Mặc dù hà thủ ô có nhiều lợi ích, song không thể bỏ qua các nguy cơ tiềm ẩn. Một số trường hợp ghi nhận tác dụng phụ trên gan khi sử dụng hà thủ ô, đặc biệt khi dùng ở dạng sống hoặc không qua bào chế đúng cách. Biểu hiện có thể bao gồm mệt mỏi, vàng da, men gan tăng. Vì vậy, trong Đông y truyền thống, hà thủ ô đỏ thường được chế biến với đậu đen hoặc rượu để giảm độc tính và tăng hiệu quả dưỡng huyết. Người có bệnh lý gan, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú nên thận trọng khi sử dụng. Ngoài ra, cần lưu ý rằng hiệu quả làm đẹp da từ hà thủ ô thường chỉ phát huy khi sử dụng lâu dài, kết hợp cùng chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi và chăm sóc da hợp lý. Uống hà thủ ô không phải là “phép màu” thay thế cho các phương pháp điều trị da liễu chuyên biệt.

Từ góc nhìn cả Đông y và Tây y, có thể thấy rằng hà thủ ô sở hữu nhiều đặc tính có lợi cho sức khỏe làn da. Hoạt chất chống oxy hóa, tác dụng dưỡng huyết và cải thiện tuần hoàn máu chính là những cơ chế nền tảng giúp giải thích tại sao nhiều người tin rằng uống hà thủ ô có đẹp da không. Tuy vậy, hiệu quả cụ thể ở từng cá nhân còn phụ thuộc vào cơ địa, cách chế biến dược liệu và liều lượng sử dụng. Để tối ưu lợi ích và hạn chế rủi ro, người dùng nên tham khảo ý kiến thầy thuốc Đông y hoặc bác sĩ trước khi dùng hà thủ ô, đặc biệt là khi có bệnh nền hoặc đang điều trị bằng thuốc khác. Trong tương lai, cần thêm nhiều nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn để xác định rõ ràng hơn giá trị thực tiễn của hà thủ ô trong lĩnh vực chăm sóc và bảo vệ làn da.

Tài liệu tham khảo

1. Pharmacopoeia of the People’s Republic of China (2020).

2. Lin L, Ni B, Lin H, Zhang M, Li X, Yin X. (2015). Traditional usages, botany, phytochemistry, pharmacology and toxicology of Polygonum multiflorum Thunb.: A review. Journal of Ethnopharmacology, 159, 158–183.

3. Chan P, et al. (2012). Hepatotoxicity associated with the Chinese medicine He Shou Wu (Polygonum multiflorum). Journal of Clinical Gastroenterology.

4. Zhao J, et al. (2017). Anti-aging effects of TSG (2,3,5,4′-tetrahydroxystilbene-2-O-β-D-glucoside) from Polygonum multiflorum on human dermal fibroblasts. Phytomedicine, 25, 14–23.