Uống hà thủ ô có bị sạm da không? Sự thật từ góc nhìn khoa học

Hà thủ ô từ lâu đã được biết đến như một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, đặc biệt nổi tiếng với công dụng dưỡng huyết, bổ can thận và làm đen tóc. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, câu hỏi “uống hà thủ ô có bị sạm da không” lại được nhiều người quan tâm. Bởi lẽ, bên cạnh những lợi ích nổi bật, một số người sau khi dùng lại phản ánh tình trạng da tối màu hơn, thậm chí có dấu hiệu sạm nám. Liệu đây có phải là tác dụng phụ thật sự, hay chỉ là sự hiểu lầm trong quá trình sử dụng?

Hà thủ ô và những hoạt chất sinh học quan trọng

Hà thủ ô đỏ (Polygonum multiflorum) chứa nhiều hoạt chất sinh học như anthraquinon, stilben glycosid, lecithin, phospholipid và các hợp chất phenolic. Những thành phần này góp phần vào tác dụng chống oxy hóa, điều hòa lipid máu, cải thiện chức năng gan và kích thích mọc tóc. Trong y học cổ truyền, hà thủ ô thường được mô tả với công năng “bổ huyết, dưỡng can thận, làm đen râu tóc”.

Tuy nhiên, chính anthraquinon – hoạt chất có trong hà thủ ô – cũng là yếu tố gây ra nhiều tranh cãi. Ở một số người, anthraquinon có thể ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa của gan, gây rối loạn sắc tố nếu gan hoạt động kém. Đây chính là một trong những cơ chế giải thích vì sao một số người uống hà thủ ô lại thắc mắc “uống hà thủ ô có bị sạm da không”.

Cơ chế sạm da khi sử dụng hà thủ ô

Sạm da là tình trạng da trở nên tối màu hơn do sự gia tăng sản xuất melanin – sắc tố da. Khi gan hoạt động kém hiệu quả, độc tố tích tụ trong cơ thể có thể dẫn đến rối loạn nội tiết và chuyển hóa, từ đó ảnh hưởng đến quá trình sản xuất melanin. Một số nghiên cứu đã ghi nhận, việc sử dụng hà thủ ô sống hoặc chế biến không đúng cách có thể gây ảnh hưởng đến gan, dẫn đến hiện tượng vàng da, thậm chí sạm da.

Điều này lý giải tại sao một số trường hợp sau khi sử dụng hà thủ ô đã gặp phải hiện tượng da tối màu. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng đây không phải là phản ứng phổ biến và không đồng nghĩa tất cả những ai dùng hà thủ ô đều gặp tình trạng này. Nói cách khác, việc bàn luận “uống hà thủ ô có bị sạm da không” cần đặt trong bối cảnh liều lượng, cách chế biến, cơ địa và tình trạng sức khỏe của từng người.

Hà thủ ô trong y học cổ truyền và cách chế biến để hạn chế tác dụng phụ

Theo y học cổ truyền, hà thủ ô muốn dùng an toàn cần phải chế biến đúng cách. Thông thường, hà thủ ô được chế biến bằng cách ngâm với nước vo gạo hoặc nấu cùng đậu đen, sau đó mới phơi khô và tán thành bột. Quá trình này giúp loại bỏ bớt độc tính, giảm nguy cơ ảnh hưởng đến gan và tiêu hóa. Việc sử dụng hà thủ ô sống thường không được khuyến khích, bởi dễ gây tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa và nguy cơ độc tính cho gan. Đây cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ xuất hiện tình trạng sạm da, khiến nhiều người lo ngại về vấn đề “uống hà thủ ô có bị sạm da không”.

Ai có nguy cơ cao bị sạm da khi dùng hà thủ ô?

Không phải ai dùng hà thủ ô cũng gặp hiện tượng da sạm. Tuy nhiên, một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

• Người có bệnh lý về gan (viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ).

• Người sử dụng liều cao hoặc kéo dài mà không có sự theo dõi y khoa.

• Người dùng hà thủ ô sống hoặc chế biến không đúng quy chuẩn.

• Người có cơ địa nhạy cảm, dễ bị rối loạn sắc tố.

Ở những trường hợp này, việc dùng hà thủ ô có thể gây ra sự tích tụ các chất chuyển hóa trong gan, làm rối loạn sắc tố và dẫn đến sạm da. Do đó, khi đặt ra câu hỏi “uống hà thủ ô có bị sạm da không”, cần xét đến yếu tố cá nhân và cách sử dụng cụ thể.

Lợi ích nổi bật và mặt trái cần lưu ý

Ngoài những tranh cãi, hà thủ ô vẫn được chứng minh có nhiều tác dụng tích cực. Các nghiên cứu hiện đại ghi nhận tác dụng chống oxy hóa mạnh, hỗ trợ điều hòa mỡ máu, tăng cường sức khỏe tim mạch và chống lão hóa tế bào. Nhiều thử nghiệm cũng cho thấy hà thủ ô có khả năng kích thích mọc tóc, cải thiện tình trạng tóc bạc sớm – một trong những lý do người dân vẫn ưa chuộng loại dược liệu này.

Tuy nhiên, mặt trái là nếu sử dụng không đúng cách, hà thủ ô có thể gây hại cho gan, rối loạn tiêu hóa và trong một số trường hợp dẫn đến thay đổi sắc tố da. Đây chính là lý do vấn đề “uống hà thủ ô có bị sạm da không” luôn được đặt ra trong cả y học cổ truyền và y học hiện đại.

Khuyến nghị từ chuyên gia

Các chuyên gia khuyến cáo rằng người dân không nên tự ý sử dụng hà thủ ô sống. Nếu muốn dùng để bồi bổ, nên lựa chọn sản phẩm đã qua chế biến đúng quy trình, có nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời, cần tuân thủ liều lượng khuyến cáo và theo dõi các dấu hiệu bất thường của cơ thể. Nếu xuất hiện tình trạng vàng da, sạm da, mệt mỏi, cần ngưng sử dụng ngay và tham khảo ý kiến bác sĩ. Việc thảo luận “uống hà thủ ô có bị sạm da không” không nên được nhìn nhận một chiều. Bởi ngoài nguy cơ tiềm ẩn, hà thủ ô vẫn có nhiều lợi ích khi dùng đúng cách. Điều quan trọng là cá nhân cần hiểu rõ cơ địa, tham khảo chuyên gia và sử dụng hợp lý.

Trở lại với câu hỏi “uống hà thủ ô có bị sạm da không”, câu trả lời là: có thể xảy ra, nhưng không phổ biến và chủ yếu liên quan đến cách chế biến, liều lượng và tình trạng sức khỏe người dùng. Nếu được dùng đúng cách, hà thủ ô vẫn mang lại nhiều lợi ích cho tóc, da và sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, người có bệnh gan hoặc cơ địa nhạy cảm cần hết sức thận trọng. Việc sử dụng hà thủ ô, cũng như bất kỳ dược liệu nào khác, cần có sự hiểu biết khoa học và tham khảo từ chuyên gia y tế. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tận dụng trọn vẹn những giá trị mà loại thảo dược quý này mang lại, đồng thời hạn chế tối đa những rủi ro không mong muốn.

Tài liệu tham khảo

1. Pharmacological and toxicological effects of Polygonum multiflorum Thunb. and its processed products (Journal of Ethnopharmacology, 2015).

2. Zhang, L. et al. (2017). Hepatotoxicity of Polygonum multiflorum: A systematic review of case reports and clinical studies. Phytomedicine.

3. Yao, R. et al. (2020). Traditional uses, phytochemistry, pharmacology and toxicology of Polygonum multiflorum Thunb.: A review. Journal of Ethnopharmacology.

4. Dược điển Việt Nam, 5 (Bộ Y tế, 2017).