Nguyên nhân nhiệt miệng là do đâu?

Nhiệt miệng là tình trạng rất quen thuộc, hầu như ai cũng từng gặp ít nhất một lần trong đời. Những vết loét nhỏ trong khoang miệng tuy không nguy hiểm nhưng lại gây đau rát, khó ăn uống và ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt hằng ngày. Điều đáng nói là nhiều người bị nhiệt miệng lặp đi lặp lại mà không rõ nguyên nhân nhiệt miệng thực sự đến từ đâu, dẫn đến việc xử lý chỉ mang tính tạm thời.

Trên thực tế, nhiệt miệng không đơn thuần là “nóng trong” như quan niệm dân gian, mà là kết quả của nhiều yếu tố kết hợp, liên quan đến miễn dịch, dinh dưỡng, nội tiết và lối sống.

Nguyên nhân nhiệt miệng liên quan đến rối loạn miễn dịch

Một trong những nguyên nhân quan trọng nhất gây nhiệt miệng là rối loạn miễn dịch tại chỗ. Khi niêm mạc miệng bị kích thích hoặc tổn thương nhẹ, hệ miễn dịch ở một số người phản ứng quá mức, tấn công cả các tế bào niêm mạc khỏe mạnh. Phản ứng viêm này làm xuất hiện các vết loét nông đặc trưng của nhiệt miệng.

Điều này lý giải vì sao có những người rất dễ bị nhiệt miệng tái phát nhiều lần, trong khi người khác hiếm khi gặp, dù chế độ ăn uống tương tự nhau. Cơ địa và khả năng điều hòa miễn dịch đóng vai trò rất lớn.

Thiếu vitamin và khoáng chất – nguyên nhân nhiệt miệng phổ biến

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng thiếu hụt vi chất là một trong những nguyên nhân nhiệt miệng thường gặp nhất, đặc biệt ở người bị tái phát nhiều lần. Các vitamin và khoáng chất liên quan trực tiếp đến sức khỏe niêm mạc bao gồm vitamin B12, B6, B1, acid folic, sắt và kẽm. Khi thiếu các chất này, quá trình tái tạo niêm mạc bị chậm lại, khiến niêm mạc miệng mỏng, dễ tổn thương và dễ viêm loét hơn bình thường.

Những đối tượng dễ thiếu vi chất gồm người ăn uống kém cân bằng, người ăn chay không đúng cách, người mắc bệnh tiêu hóa, phụ nữ mang thai hoặc người cao tuổi.

Căng thẳng, stress và thiếu ngủ – nguyên nhân nhiệt miệng ít được chú ý

Stress kéo dài là yếu tố kích hoạt mạnh mẽ các đợt nhiệt miệng. Khi căng thẳng, cơ thể tăng tiết cortisol, làm suy giảm miễn dịch và ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của niêm mạc. Đồng thời, thiếu ngủ khiến cơ thể không có đủ thời gian tái tạo mô, làm vết loét dễ hình thành và lâu lành hơn.

Nhiều người nhận thấy nhiệt miệng thường xuất hiện vào giai đoạn làm việc áp lực cao, thi cử, mất ngủ kéo dài hoặc sau những đợt căng thẳng tinh thần. Điều này cho thấy stress không chỉ ảnh hưởng tâm lý mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe khoang miệng.

Tổn thương niêm mạc miệng – nguyên nhân nhiệt miệng rất thường gặp

Niêm mạc miệng rất mỏng và nhạy cảm. Những chấn thương nhỏ như cắn phải môi hoặc má, đánh răng quá mạnh, dùng bàn chải cứng, niềng răng cọ xát hay răng sắc cạnh đều có thể làm tổn thương lớp bảo vệ tự nhiên. Nếu cơ thể không kịp phục hồi, vùng tổn thương này sẽ tiến triển thành vết loét nhiệt miệng.

Ở trẻ em và người đang chỉnh nha, đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất nhưng thường bị bỏ qua.

Thay đổi nội tiết tố – nguyên nhân nhiệt miệng ở phụ nữ

Sự dao động hormone, đặc biệt là estrogen và progesterone, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe niêm mạc miệng. Nhiều phụ nữ gặp tình trạng nhiệt miệng trước kỳ kinh nguyệt, trong thai kỳ hoặc giai đoạn tiền mãn kinh.

Nội tiết thay đổi không chỉ làm niêm mạc dễ viêm hơn mà còn ảnh hưởng đến miễn dịch, khiến vết loét dễ xuất hiện và kéo dài hơn bình thường.

Dị ứng thực phẩm và yếu tố kích thích

Một số thực phẩm có thể đóng vai trò là yếu tố khởi phát nhiệt miệng ở người có cơ địa nhạy cảm, chẳng hạn như socola, cà chua, dứa, hải sản, đồ cay nóng hoặc thức ăn quá mặn. Ngoài ra, rượu bia, thuốc lá và nước uống có gas cũng làm khô niêm mạc, tạo điều kiện cho viêm loét hình thành.

Trong một số trường hợp, các chất tạo bọt mạnh trong kem đánh răng (như sodium lauryl sulfate) cũng được ghi nhận làm tăng nguy cơ nhiệt miệng tái phát.

Bệnh lý nền – nguyên nhân nhiệt miệng cần cảnh giác

Nếu nhiệt miệng xuất hiện thường xuyên, kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng toàn thân, có thể liên quan đến bệnh lý nền như thiếu máu thiếu sắt, bệnh đường tiêu hóa (viêm ruột, bệnh Crohn), rối loạn miễn dịch hoặc bệnh tự miễn.

Trong những trường hợp này, nhiệt miệng không còn là vấn đề đơn lẻ mà là biểu hiện của tình trạng sức khỏe tổng thể cần được đánh giá kỹ lưỡng.

Vì sao nhiệt miệng dễ tái phát?

Sở dĩ nhiệt miệng hay tái phát là vì nhiều nguyên nhân nền không được xử lý triệt để, đặc biệt là thiếu vi chất, stress kéo dài hoặc thói quen sinh hoạt chưa phù hợp. Việc chỉ tập trung bôi thuốc giảm đau mà không điều chỉnh lối sống khiến vết loét có thể lành nhưng nhanh chóng xuất hiện trở lại.

Bên cạnh việc điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt, chăm sóc khoang miệng đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ làm lành vết nhiệt miệng. Sử dụng kem đánh răng CleanDay kết hợp nước súc họng CleanDay giúp làm sạch nhẹ nhàng khoang miệng, hạn chế vi khuẩn và các tác nhân gây kích ứng niêm mạc. Nhờ công thức dịu nhẹ, không gây xót rát, bộ đôi này góp phần giảm viêm, giảm đau và tạo môi trường thuận lợi để niêm mạc miệng phục hồi nhanh hơn. Việc duy trì thói quen vệ sinh răng miệng đều đặn với sản phẩm phù hợp có thể giúp rút ngắn thời gian lành nhiệt miệng và hạn chế nguy cơ tái phát.

Nguyên nhân nhiệt miệng không đơn thuần chỉ do ăn đồ nóng mà là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp liên quan đến miễn dịch, dinh dưỡng, nội tiết và thói quen sinh hoạt. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp người bệnh không chỉ xử lý tốt mỗi đợt loét mà còn chủ động phòng ngừa tái phát. Nếu nhiệt miệng kéo dài, tái diễn nhiều lần hoặc kèm triệu chứng bất thường, việc thăm khám y tế là cần thiết để loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn.

Tài liệu tham khảo

1. Mayo Clinic – Canker sores: Symptoms & causes
   https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/canker-sore/symptoms-causes/syc-20370615

2. Cleveland Clinic – Aphthous Ulcers (Canker Sores)
   https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/10945-canker-sores

3. National Institutes of Health – Recurrent aphthous stomatitis
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470358/

4. Journal of Oral Pathology & Medicine – Etiology of recurrent aphthous stomatitis
   https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jop.13088