Cao bí đao và cao vỏ bưởi có tác dụng gì?

Trong y học cổ truyền phương Đông, thảo dược thiên nhiên luôn giữ vai trò quan trọng trong phòng ngừa và điều trị bệnh. Trong số đó, bí đao và bưởi là hai loại quả quen thuộc của người Việt, không chỉ dùng trong ẩm thực mà còn được khai thác để chế biến thành các dạng cao dược liệu. Cao bí đao và cao vỏ bưởi là hai sản phẩm được sử dụng rộng rãi trong dân gian cũng như trong ngành mỹ phẩm hiện đại, nhờ chứa nhiều hoạt chất sinh học có lợi cho sức khỏe, đặc biệt là trong lĩnh vực chăm sóc da, hỗ trợ giảm cân và thanh lọc cơ thể.

Sự quan tâm ngày càng tăng đối với các sản phẩm thiên nhiên an toàn đã thúc đẩy nhiều nghiên cứu khoa học nhằm làm sáng tỏ cơ chế tác dụng của cao bí đao và cao vỏ bưởi. Bài viết này CleanDay sẽ phân tích thành phần hóa học, lợi ích sức khỏe, tác dụng làm đẹp, cũng như những lưu ý an toàn khi sử dụng hai loại cao này.

Thành phần hoạt chất trong cao bí đao và cao vỏ bưởi

Cao bí đao

Bí đao (Benincasa hispida) chứa nhiều chất xơ, khoáng chất như kali, magiê, kẽm, cùng các vitamin nhóm B và vitamin C. Trong quá trình chế biến thành cao bí đao, nước cốt bí đao được cô đặc ở nhiệt độ thấp, giúp bảo tồn một phần đáng kể hoạt chất có lợi. Cao bí đao giàu flavonoid, triterpenoid, alkaloid và polysaccharide, trong đó flavonoid và polysaccharide đóng vai trò quan trọng trong việc chống oxy hóa và hỗ trợ miễn dịch.

Đặc biệt, cao bí đao có hàm lượng nước cao, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, đồng thời chứa những hợp chất có thể hỗ trợ làm lành tổn thương da. Đây là lý do tại sao cao bí đao thường được dùng trong các công thức kem trị mụn hoặc sản phẩm dưỡng da.

Cao vỏ bưởi

Vỏ bưởi (Citrus maxima hoặc Citrus paradisi) giàu tinh dầu, flavonoid (naringin, hesperidin, neohesperidin), limonene và pectin. Trong quá trình chế biến cao vỏ bưởi, các hoạt chất này được cô đặc, giữ lại hàm lượng tinh dầu và flavonoid cao.

Limonene trong cao vỏ bưởi có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa và thậm chí được chứng minh có tiềm năng trong phòng ngừa ung thư. Flavonoid từ vỏ bưởi mang đến tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, làm giảm mỡ máu, đồng thời cải thiện lưu thông máu. Nhờ vậy, cao vỏ bưởi được ứng dụng rộng rãi trong các sản phẩm chăm sóc tóc, hỗ trợ ngăn ngừa rụng tóc và kích thích mọc tóc tự nhiên.

Cơ chế tác động sinh học

Sự khác biệt giữa cao bí đao và cao vỏ bưởi nằm ở cơ chế tác động sinh học của từng loại hoạt chất.

Trong cao bí đao, các polysaccharide hoạt động như chất chống oxy hóa, giúp loại bỏ gốc tự do, từ đó bảo vệ tế bào da và tế bào gan. Ngoài ra, chất xơ và nước trong cao bí đao có tác dụng hỗ trợ nhu động ruột, giảm táo bón và tăng cường thải độc qua đường tiêu hóa. Chính nhờ đặc tính này mà cao bí đao được nhiều người sử dụng như một loại “thanh lọc cơ thể tự nhiên”.

Trong khi đó, cao vỏ bưởi lại tập trung vào tác dụng kháng khuẩn, điều hòa chuyển hóa lipid và kích thích mọc tóc. Limonene và naringin trong cao vỏ bưởi có khả năng tác động đến quá trình phân hủy mỡ, đồng thời kích thích tuần hoàn máu dưới da đầu, tạo điều kiện cho nang tóc phát triển khỏe mạnh. Cơ chế này lý giải tại sao cao vỏ bưởi thường xuất hiện trong các sản phẩm dầu gội, serum dưỡng tóc và tinh dầu massage.

Lợi ích sức khỏe và làm đẹp

Cao bí đao trong chăm sóc da và sức khỏe

Một trong những ứng dụng nổi bật nhất của cao bí đao là trong điều trị mụn trứng cá. Tác dụng làm dịu viêm, giảm sưng tấy và kiểm soát bã nhờn đã được nhiều nghiên cứu dân tộc học và y học cổ truyền ghi nhận. Ngoài ra, các hoạt chất trong cao bí đao có thể giúp làm mờ vết thâm, cải thiện sắc tố da nhờ khả năng chống oxy hóa và hỗ trợ tái tạo tế bào biểu bì.

Không chỉ dừng lại ở da, cao bí đao còn được xem là dược liệu hỗ trợ sức khỏe nội tạng. Nghiên cứu trên động vật cho thấy cao chiết từ bí đao có thể cải thiện chức năng gan, giảm men gan và hỗ trợ điều hòa đường huyết. Điều này mở ra triển vọng ứng dụng cao bí đao trong hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường type 2 hoặc hội chứng chuyển hóa.

Cao vỏ bưởi trong chăm sóc tóc và hỗ trợ giảm cân

Đối với cao vỏ bưởi, lợi ích được nhiều người biết đến nhất là công dụng làm đẹp tóc. Các tinh dầu và flavonoid trong vỏ bưởi giúp kích thích tuần hoàn máu dưới da đầu, cung cấp dưỡng chất cho nang tóc và làm giảm tình trạng rụng tóc. Cao vỏ bưởi còn có khả năng kháng khuẩn nhẹ, giúp da đầu sạch gàu, hạn chế nấm da đầu – một trong những nguyên nhân chính gây rụng tóc.

Ngoài lĩnh vực chăm sóc tóc, cao vỏ bưởi còn được ứng dụng trong các sản phẩm hỗ trợ giảm cân. Nhờ chứa naringin và limonene, cao vỏ bưởi có thể làm giảm cảm giác thèm ăn, thúc đẩy quá trình chuyển hóa chất béo và hạn chế tích tụ mỡ thừa. Một số nghiên cứu còn cho thấy chiết xuất từ vỏ bưởi giúp cải thiện lipid máu, làm giảm cholesterol LDL và triglycerid, qua đó bảo vệ tim mạch.

Ứng dụng trong y học cổ truyền và hiện đại

Trong y học cổ truyền, cao bí đao được dùng để thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu và trị mụn nhọt. Các thầy thuốc thường phối hợp bí đao với các thảo dược khác để tạo thành bài thuốc chữa nóng trong, tiểu ít hoặc viêm da cơ địa.

Còn cao vỏ bưởi lại được y học cổ truyền coi là dược liệu giúp hành khí, tiêu thực, giảm ho, trừ đờm. Nhân dân thường sử dụng nước vỏ bưởi nấu để gội đầu, vừa làm sạch vừa dưỡng tóc.

Ngày nay, y học hiện đại đã kế thừa và phát triển các kinh nghiệm này. Cao bí đao được nghiên cứu trong mỹ phẩm trị mụn, sản phẩm detox; trong khi cao vỏ bưởi trở thành thành phần quan trọng trong dầu gội, serum dưỡng tóc và thực phẩm chức năng hỗ trợ giảm cân.

Lưu ý an toàn khi sử dụng

Mặc dù có nhiều lợi ích, nhưng cao bí đao và cao vỏ bưởi cũng tiềm ẩn một số rủi ro nếu dùng không đúng cách. Cao bí đao khi uống với liều quá cao có thể gây lạnh bụng, tiêu chảy do đặc tính hàn. Người có tỳ vị hư hàn, thường xuyên đau bụng lạnh cần thận trọng khi dùng. Với cao vỏ bưởi, nhược điểm lớn nhất là khả năng gây tương tác thuốc. Các hợp chất flavonoid trong vỏ bưởi có thể ức chế enzyme cytochrome P450 3A4 ở gan, dẫn đến làm tăng nồng độ của một số thuốc trong máu, ví dụ như thuốc hạ mỡ máu nhóm statin hoặc thuốc huyết áp. Do đó, bệnh nhân đang điều trị bằng thuốc nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi uống cao vỏ bưởi.

Ngoài ra, cả hai loại cao đều cần được chế biến từ nguyên liệu sạch, không tồn dư thuốc trừ sâu hay chất bảo quản, bởi quá trình cô đặc có thể làm tăng nồng độ các chất không mong muốn nếu nguyên liệu không đảm bảo.

Cao bí đao và cao vỏ bưởi là hai chế phẩm thiên nhiên có giá trị cao trong chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp. Nhờ chứa nhiều hoạt chất sinh học như flavonoid, polysaccharide và tinh dầu, chúng mang lại các lợi ích từ thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa, làm đẹp da, đến dưỡng tóc và giảm cân. Tuy nhiên, cũng giống như nhiều dược liệu khác, việc sử dụng cao bí đao và cao vỏ bưởi cần có sự hiểu biết, tuân thủ liều lượng và lưu ý về an toàn. Khi được ứng dụng đúng cách, đây có thể là những lựa chọn hiệu quả, an toàn và thân thiện với sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh xu hướng “trở về với thiên nhiên” ngày càng được ưa chuộng.

Tài liệu tham khảo

1. Tripoli E, La Guardia M, Giammanco S, et al. (2007). Flavonoids in citrus fruits: structures, properties and health benefits. Food Chemistry.

2. Gorinstein S, et al. (2006). Grapefruit intake improves lipid profiles and reduces weight in obese patients. Journal of Medicinal Food.

3. Wu C, et al. (2021). Limonene: Chemistry, biological activities and potential health benefits. Nutrients.

4. Singh A, et al. (2019). Pharmacological aspects of Benincasa hispida (Thunb.) Cogn.: A review. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research.

5. UpToDate (2023). Herbal supplements: Overview of clinical use.