0

Cách chế biến hà thủ ô đỏ hết độc

CleanDay

CleanDay

Bạn đang băn khoăn cách chế biến hà thủ ô đỏ hết độc để sử dụng an toàn và hiệu quả? Từ lâu, hà thủ ô đỏ được biết đến như vị thuốc quý giúp bổ huyết, làm đen tóc, dưỡng gan thận, nhưng nếu dùng sống dễ gây hại cho cơ thể. Vì vậy, chế biến đúng cách – đặc biệt là chưng nấu với đậu đen – chính là bí quyết loại bỏ độc tính, đồng thời phát huy trọn vẹn công dụng của thảo dược này.

Vì sao hà thủ ô đỏ cần chế biến?

Theo Đông y, hà thủ ô đỏ sống có vị đắng chát, tính hàn, có tác dụng nhuận tràng, giải độc, thường dùng trong các trường hợp táo bón hoặc sốt phát ban. Tuy nhiên, do tính hàn mạnh và chứa một số thành phần khó dung nạp, nếu dùng lâu dài có thể gây mệt mỏi, đau bụng, đi ngoài lỏng.

Y học hiện đại cũng đã chỉ ra rằng trong hà thủ ô đỏ có chứa anthraquinon (chrysophanol, emodin…) – nhóm chất có tác dụng nhuận tràng nhưng đồng thời cũng dễ gây kích ứng đường tiêu hóa và tạo gánh nặng cho gan. Ngoài ra, một số hợp chất như stilbene glycoside có thể liên quan đến hiện tượng tăng men gan hoặc viêm gan do thuốc ở những người nhạy cảm. Chính vì vậy, từ xưa đến nay, thầy thuốc luôn chú trọng tìm ra cách chế biến hà thủ ô đỏ hết độc, nhằm vừa loại bỏ tính hàn và độc tính, vừa tăng cường công dụng bổ huyết, dưỡng thận.

Phương pháp chế biến truyền thống

Trong y học cổ truyền, phương pháp được áp dụng phổ biến nhất để loại bỏ độc tính của hà thủ ô là chế biến với đậu đen. Cách làm này đã được ghi chép trong nhiều tài liệu cổ như Bản thảo cương mục và vẫn còn được lưu truyền đến nay.

Quy trình thường gồm các bước:

  • Hà thủ ô đỏ rửa sạch, ngâm qua đêm trong nước vo gạo hoặc nước muối loãng.

  • Cho vào nồi cùng đậu đen (tỉ lệ 1 kg hà thủ ô – 100 g đậu đen), thêm nước và chưng nấu trong nhiều giờ.

  • Vớt ra phơi hoặc sấy khô, tiếp tục lặp lại nhiều lần (có khi tới 9 lần – “cửu chưng cửu sái”).

  • Dược liệu sau chế biến có màu đen sẫm, vị ngọt dịu, tính hàn giảm đi rõ rệt, thích hợp dùng lâu dài.

Giải thích cơ chế dưới góc nhìn khoa học

Các nghiên cứu hiện đại cho thấy chế biến hà thủ ô đỏ giúp:

  • Giảm anthraquinon tự do, từ đó hạn chế tác dụng nhuận tràng và kích ứng đường tiêu hóa.

  • Chuyển hóa hoặc phân hủy các hợp chất gây độc cho gan, giảm nguy cơ tổn thương gan.

  • Tăng hoạt tính chống oxy hóa, do hàm lượng phenolic và flavonoid sau chế biến cao hơn.

  • Đậu đen có tác dụng bảo vệ gan, giàu anthocyanin và flavonoid, góp phần làm giảm độc tính còn sót lại trong hà thủ ô.

Điều này lý giải tại sao hà thủ ô chế thường an toàn và bổ dưỡng hơn so với hà thủ ô sống.

Hiện nay, hà thủ ô chế là nguyên liệu trong nhiều bài thuốc bổ huyết, dưỡng thận, làm đen tóc, trị suy nhược cơ thể. Người dùng cần lưu ý lựa chọn loại đã qua chế biến đạt chuẩn, không tự ý dùng hà thủ ô sống kéo dài để tránh tác dụng phụ.

Câu trả lời cho thắc mắc “cách chế biến hà thủ ô đỏ hết độc” chính là quá trình chế biến công phu – đặc biệt là chưng nấu nhiều lần với đậu đen. Phương pháp này đã được Đông y đúc kết hàng nghìn năm và ngày nay cũng được khoa học xác nhận về tính hiệu quả trong việc giảm độc tính. Tuy vậy, dù đã chế biến, việc sử dụng vẫn cần theo chỉ định của thầy thuốc để đảm bảo an toàn.

Tài liệu tham khảo

  1. Pharmacopoeia of the People’s Republic of China (2015). Polygonum multiflorum Thunb.

  2. Lin, L. et al. (2015). “Traditional usages, botany, phytochemistry, pharmacology and toxicology of Polygonum multiflorum Thunb.: A review.” Journal of Ethnopharmacology, 159, 158–183.

  3. Li, C. et al. (2017). “Processing of Polygonum multiflorum decreases the content of anthraquinones and hepatotoxicity in rats.” BMC Complementary and Alternative Medicine, 17(1), 497.

  4. Wang, J. et al. (2020). “Protective effect of black soybean (Glycine max) seed coat extract on liver injury.” Food & Function, 11(3), 2472–2481.

  5. Lý Thời Trân (1596). Bản thảo cương mục.

Giỏ hàng0

Giỏ hàng